Sony A7: mini-poradnik fotograficzny

W ostatnim czasie otrzymałem kilka próśb o podanie ustawień Sony A7, które ułatwią i uprzyjemnią pracę z obiektywami manualnymi. Postanowiłem pójść nieco dalej i opublikować mini-poradnik, na który składają się wskazówki dotyczące optymalnych (wg mnie) ustawień aparatu, a także wyjaśnienia niektórych funkcji i wskazanie czasem dość niespodziewanych efektów ich działania.
Do niektórych rzeczy doszedłem sam, o niektórych przeczytałem na różnych forach - niniejszym dziękuję ich autorom (m.in. kki, marcin wuu, ToTom, jalu), bardzo się przydają. Nie znajdziecie tu informacji nt. ustawień lampy błyskowej i filmowania - bardzo rzadko z nich korzystam, więc nie będę się wymądrzał.



WSTĘP
Sony A7 to aparat z dużymi możliwościami konfiguracji. Rozbudowane menu, wiele przycisków konfigurowalnych i menu funkcyjne pozwalają bardzo przyzwoicie dostosować go do naszych upodobań. Menu podzielone jest na 6 zakładek: Ustawienia fotografowania, Ustawienia niestandardowe, Sieć bezprzewodowa, Aplikacja, Odtwarzanie i Ustawienia. Ponadto mamy do dyspozycji 9 przycisków, którym możemy przypisać różne funkcje oraz menu funkcyjne, w którym zmieści się aż do 12 pozycji.


OGÓLNE UŻYTKOWANIE APARATU
Większość ciekawszych ustawień dotyczących ogólnego użytkowania aparatu mieści się w menu "Ustawienia fotografowania" i "Ustawienia niestandardowe". Podstawowych spraw, takich jak wielkość, format i jakość zdjęć (i filmów), tryb pracy czy tryb ostrości, ustawienie balansu bieli czy trybu pomiaru światła nie będę tu opisywał, zakładając, że świadomy użytkownik, do jakiego kierowany jest ten aparat, znakomicie sobie z ich ustawieniem poradzi. Skupię się zatem na funkcjach bardziej zaawansowanych i tych, które kryją w sobie dodatkowe możliwości lub niespodzianki.
Uwaga! Niniejszy poradnik skierowany jest przede wszystkim do osób używających plików RAW, jako że niektóre ustawienia zmieniają wygląd plików JPG.

Menu "USTAWIENIA FOTOGRAFOWANIA"

ISO - sprawa jest jasna, wspomnę tylko, że zakres AutoISO można w A7 definiować pomiędzy ISO100 a ISO25600.

Tryb pomiaru - jedna mała wskazówka: A7 ma tendencję do niedoświetlania zdjęć przy wielopunktowym pomiarze światła. Warto wtedy ustawić kompensację ekspozycji na +0,3 do +0,7EV. 
DRO/Auto HDR - wbrew pozorom to ustawienie nie wpływa wyłącznie na wygląd plików JPG, ale także zwiększa zakres dynamiczny obrazu w wizjerze/na LCD. Wystarczy, patrząc w wizjer, przełączyć pomiędzy pozycjami Auto a Lv5, żeby zobaczyć, że w tym drugim ustawieniu widać dużo więcej szczegółów w cieniach (bez względu na ustawienie "Wyświetlania podglądu na żywo", o którym później). Ja ustawiłem Lv3.
Strefa twórcza - również ma wpływ na wygląd obrazu w wizjerze/na LCD, ale tylko przy włączonym podglądzie ustawień na żywo. Można to jednak wykorzystać do zwiększenia widoczności zarysu przy ostrzeniu manualnym poprzez podwyższenie wartości kontrastu. 
Zoom - cyfrowy zoom (do 2.0x). Tylko w JPG. Jedyna jego zaleta występuje przy korzystaniu z obiektywów APS-C kryjących większe pole obrazowe (ale nie FF), jak Sigmy 30mm f/2.8 i 60mm f/.8, kiedy to po ustawieniu wartości 1.2x lub 1.3x otrzymujemy pliki JPG praktycznie bez winiety. Niestety w tym trybie mamy do dyspozycji tylko szerokie, ogólne pole AF, a aparat ostrzy na co chce. Nie włączać.
Redukcja szumów długiego naświetlania i wysokiego ISO - jeśli robimy w RAW-ach, możemy je spokojnie wyłączyć. 
Efekt gładkiej skóry, Autokadrowanie - wyłączyć, szkoda prądu.


Menu "USTAWIENIA NIESTANDARDOWE" 

Zebra - przydatna przede wszystkim przy filmowaniu, pokazuje obszary o danym stopniu naświetlenia. Przy fotografowaniu można ją włączyć i ustawić na ">100", pokaże nam wtedy obszary prześwietlone. 
Wyśw. poz. dźw. - ten cudowny skrót oznacza "Wyświetlanie poziomu dźwięku" ;-)
Przycisk DISP - pozwala nam określić, jakie ekrany zostaną wyświetlone po naciśnięciu tego przycisku. Przykładowo, dla LCD mam zaznaczone tylko "Wyświetlanie wszystkich informacji" i "Brak informacji", w związku z czym kolejne naciśnięcia DISP powodują przełączanie pomiędzy tylko tymi dwoma ekranami. 
Wyświetlanie podglądu na żywo - to kolejna funkcja, która ma "ukryte moce" ;-). Oprócz pokazywania efektu ustawień ekspozycji czy strefy twórczej, pozwala nam korzystać z wyzwalaczy radiowych i im podobnych (należy ją wówczas wyłączyć, aby coś widzieć na ekranie/w wizjerze). Co ciekawe, ma również wpływ na sposób ustawiania ostrości przez aparat - gdy jest włączona, ostrość ustawiana jest na przysłonie roboczej, a gdy jest wyłączona - na maksymalnym otworze względnym obiektywu. Jaki jest tego efekt? Ano po pierwsze, jeśli ustawimy przysłonę na f/8, przestanie działać AF fazowy i aparat będzie używał tylko AF opartego na wykrywaniu kontrastu. Po drugie, mam wrażenie, że nawet lekkie przymknięcie przysłony (z f/1.8 do f/2.8) powoduje ciut wolniejsze ustawianie ostrości przez aparat. 
Obszar wykrywania fazy - jedynie pokazuje nam obszar, w którym aparat używa do ustawiania ostrości metody wykrywania fazy.
AEL z naciśnięciem spustu - określa, kiedy ma być zablokowana ekspozycja (auto - po naciśnięciu spustu, ale tylko przy AF-S; włączona - zawsze po naciśnięciu spustu do połowy, wyłączona - spust nie blokuje). 
Elektroniczna pierwsza kurtyna migawki - włączyć, po co ma kłapać dwa razy? 
Przechodzenie w rozmiar APS-C - jeśli nie używamy szkieł przeznaczonych do mniejszych matryc, można spokojnie ustawić "WYŁ.". Jeśli używamy - to już jak kto woli. Do "pleśniaków" zdecydowanie wyłączyć. 
Ustawienia menu funkcji i Ustawienia przycisków "Własne" - pozwala przypisać rozmaite funkcje do menu funkcyjnego (przycisk Fn) i przycisków konfigurowalnych. Szerzej o tym w dalszej części poradnika. 

Menu "USTAWIENIA"

Jakość wyświetlania - określa jakiej jakość obraz wyświetlany jest w wizjerze. Różnica jest prawie niedostrzegalna, a ustawienie "Wysoka" powoduje szybsze wyczerpywanie się akumulatora, zatem ustawiamy "Standard". 
Zdalne sterowanie - u osób przyzwyczajonych do lustrzanek/SLT Sony zdziwienie może wywołać fakt braku ustawienia "Pilot" pod przyciskiem trybów pracy (zdjęcia pojedyncze, seryjne, samowyzwalacz itd.). Otóż teraz znajduje się ono w menu "Ustawienia", co pozwala używać pilota np. przy zdjęciach seryjnych.
Uwaga! Włączenie zdalnego sterowania powoduje, że aparat nie przechodzi w stan uśpienia. Pamiętajmy, by ten tryb wyłączyć, kiedy przestajemy z niego korzystać!


AUTOFOKUS
Autofokus w Sony A7 jest przyzwoity, choć nie genialny. Jest jednak parę trików, które sprawiają, że używa się go z lepszymi rezultatami, niż przy standardowym ustawieniu aparatu. 

Menu "USTAWIENIA FOTOGRAFOWANIA"
Obszar ostrości - określa w jakim punkcie/obszarze kadru będzie ustawiana ostrość. Punkt centralny, strefa i obszar szeroki (nie polecam!) raczej nie wymagają wyjaśnienia, skupię się zatem na obszarze elastycznym punktowym. Do wyboru mamy trzy wielkości punktu AF - mały (lepiej sprawdza się przy bliskich obiektach, np. przy portrecie; AF jest wolniejszy), średni (lepszy do dalszych obiektów, np. krajobrazu) i duży (praktycznie nie używam, za mało precyzyjny). Należy pamiętać, że graficzne przedstawienie punktu AF na ekranie czy w wizjerze nie pokrywa się idealnie z rzeczywistością i czasem (rzadko) ostrość może zostać ustawiona na obiekt tuż nad/pod/obok punktu AF. 
Ustawienia ostrości - praktycznie to, co w punkcie wyżej plus możliwość zmiany położenia elastycznego punktu AF w kadrze. Warto przypisać do jakiegoś przycisku funkcyjnego.
Wspomaganie AF - teoretycznie dioda wspomagająca powinna pomagać przy ustawieniu ostrości, jednak praktyka pokazuje, że jest zupełnie odwrotnie - bywa, że aparat samodzielnie włącza "szeroki obszar AF", ustawiając ostrość tam, gdzie mu się spodoba. Wyłączyć. 
AF z podążaniem - to funkcja, dzięki której aparat śledzi ostrością obiekt z centrum kadru. Można się pobawić, choć efekty nie są powalające. 
Uśmiech/Wykrywanie twarzy - wbrew pozorom, wykrywanie twarzy to nie jest jakiś głupi bajer. Pozwala ustawić ostrość na twarz nieznajdującą się w polu AF (np. w rogu kadru), zdarza się, że działa szybciej i celniej od elastycznego punktu AF, no i włączenie jest warunkiem niezbędnym uruchomienia AF z priorytetem oczu, o którym później. Włączyć, można się wspomóc zarejestrowaniem często fotografowanych twarzy. 

Menu "USTAWIENIA NIESTANDARDOWE" 
Wstępny AF - celem przyspieszenia działania autofokusa, aparat sam, przed wciśnięciem spustu do połowy, ustawia ostrość na obiekt, który jest wskazany przez pole AF. Ja mam wyłączony, bo mnie wkurza i zjada baterię... 
AF ze spustem - określa, czy aparat ma ustawiać ostrość po naciśnięciu spustu do połowy. Ja mam ustawione na "WŁĄCZONY", ale jak kto woli. 
Regulacja AF - tylko dla obiektywów z bagnetem A, podłączonych przez firmową przejściówkę LE-EA.

INNE 
AF priorytet oczu - pozwala ustawić ostrość na oko/oczy fotografowanej osoby. Ta funkcja jest niedostępna w menu, należy ją przypisać do jakiegoś przycisku konfigurowalnego. Działa całkiem przyzwoicie, warto dać jej szansę. 


WSPÓŁPRACA Z OBIEKTYWAMI MANUALNYMI I RĘCZNE USTAWIANIE OSTROŚCI 
Sony A7 to wg mnie najlepszy aparat cyfrowy do zabawy z obiektywami manualnymi. Małoobrazkowa matryca pozwala użyć całego pola obrazowego obiektywu, nie trzeba przeliczać ogniskowych, a aparat wyposażony jest w funkcje ułatwiające ręczne ustawianie ostrości. Poniżej kilka wskazówek, które powinny sprawić, że współpraca z tzw. "pleśniakami" będzie jeszcze przyjemniejsza. 

Menu "USTAWIENIA NIESTANDARDOWE" 
Wyzwalanie bez obiektywu - to funkcja, którą musimy włączyć, żeby aparat pozwolił nam robić zdjęcia z dowolnym obiektywem, a nawet bez niego ;-) Dlatego umieściłem ją na pierwszym miejscu, choć znajduje się na dalszej (trzeciej) zakładce tego menu. 
Wspomaganie MF - tak naprawdę jest to funkcja dla obiektywów AF. Automatycznie powiększa wybrany obszar kadru po przekręceniu pierścienia ostrości na obiektywie (w trybie MF i DMF). Włączyć. 
Czas powiększenia ustawiania ostrości - określa na jaki czas ma zostać powiększony wybrany obszar kadru przy ręcznym ustawianiu ostrości. Do wyboru są czasy 2s, 5s (dla mnie za krótkie) oraz ustawienie "Bez ograniczeń", które polecam. 
Poziom zarysu - zarys (focus peaking) to ułatwienie ręcznego ustawiania ostrości poprzez zaznaczenie obszarów ostrych (a dokładniej: najbardziej kontrastowych) wybranym przez użytkownika kolorem. Pozwala to szybko (choć nie zawsze precyzyjnie) ustawić ręcznie ostrość bez powiększania fragmentu kadru. Do wyboru mamy 3 poziomy: niski (jest bardziej precyzyjny, ale w słabym świetle może być niewidoczny), średni (uniwersalny) i wysoki (mniej precyzyjny, do używania w słabym świetle lub przy mało kontrastowej scenie). Teoretycznie powinno się go dostosowywać do sceny, ale ja jestem leniwy i mam ustawiony na stałe na niski. 
Kolor zarysu - do wyboru mamy czerwony, żółty i biały. Wg mnie najbardziej widoczny jest czerwony (szczególnie przy poziomie niskim) i właśnie takiego używam. 
Uwaga!: widoczność zarysu można zwiększyć poprzez ustawienie zdjęć czarno-białych i zwiększenie kontrastu (w "Strefie twórczej" - jeśli używamy plików RAW) lub poprzez wybranie efektu wizualnego "Czarno-biały duży kontrast" (tylko dla plików JPG) 

INNE 
Tryb M i AutoISO - A7 był jednym z pierwszych aparatów Sony, w którym umożliwiono używanie AutoISO w trybie M. I całe szczęście, bo pozwala to w miarę wygodnie używać również dłuższych obiektywów manualnych. Na czym polega problem? Otóż A7, a także inne aparaty Sony mają tendencję do ustawiania w trybie priorytetu przysłony (A) maksymalnie długiego czasu otwarcia migawki celem użycia jak najniższej czułości ISO. O ile w przypadku używania obiektywów systemowych (lub podłączonych do aparatu przez przejściówkę przekazującą do niego dane obiektywu) jest to czas zbliżony do wartości 1/ogniskowa, o tyle przy używaniu obiektywu manualnego aparat nie wiedząc, jaka jest jego ogniskowa, dąży najczęściej do czasu 1/60s przy jak najniższym ISO. Czym to skutkuje? Ano nierzadko zdjęciami poruszonymi, szczególnie przy teleobiektywach. Niestety Sony nie przewidziało możliwości ręcznego wprowadzenia ogniskowej podłączonego obiektywu manualnego ani ograniczenia maksymalnego czasu otwarcia migawki. Trzeba się więc wspomagać protezą, jaką jest połączenie trybu M (ustawiamy odpowiedni czas migawki) z dobrze ograniczonym do panujących warunków zakresem AutoISO. Oczywiście dla obiektywów manualnych to samo można zrobić w trybie priorytetu migawki (S), ale powyższy sposób zadziała także wtedy, gdy używamy obiektywu systemowego i chcemy sami dobrać przysłonę, a w trybie A aparat uparcie ustawia np. 1/30s podczas gdy fotografujemy biegające dziecko. 


KONFIGUROWANIE MENU FUNKCYJNEGO I PRZYCISKÓW WŁASNYCH 
Jak wspomniałem wcześniej, do dyspozycji mamy 12 pozycji menu funkcyjnego oraz 9 przycisków własnych. 
Poniżej zamieściłem przykładową konfigurację menu funkcyjnego - znajdują się tam ustawienia, z których ja najczęściej korzystam, jednak każdy może je sobie dostosować do własnych upodobań. Możemy ustawić 6 lub 12 funkcji (1 lub 2 linie). 

Przyciski własne mam skonfigurowane w następujący sposób: 
Kółko sterujące - nie ustawiono (łatwo je przypadkowo przekręcić i zmienić sobie ważne ustawienie)
AF/MF - AF włączony (gdy mam rozdzielone naciśnięcie spustu migawki od ustawienia ostrości)
AEL - AF priorytet oczu
C1 - AF z podążaniem (chwilowo bawię się śledzeniem obiektu, później być może przypiszę inną funkcję) 
C2 - Tryb ostrości (AF-S, AF-C, DMF, MF) 
C3 - jasność monitora (wygodne, gdy fotografujemy w zmieniających się warunkach) 
Przycisk środkowy - Ustawienia ostrości (to chyba najwygodniejsze miejsce do zmiany punktu AF lub obszaru kadru do powiększenia) 
Przycisk w lewo - Tryb pracy (standardowo) 
Przycisk w prawo - Balans bieli (standardowo) 
Dolny przycisk - ISO 

Oczywiście to także konfiguracja dostosowana do moich upodobań, choć ustawienia kółka sterującego i przycisku środkowego wydają się być uniwersalnie optymalne. 

I na koniec jeszcze jedna drobna sprawa - za ok. 70zł z przesyłką zakupiłem tzw. soft button release z firmy Lolumina, widoczny na zdjęciach powyżej (to coś czerwone na spuście). Pozwala on delikatniej wyzwalać migawkę w A7, dzięki czemu unikamy poruszenia przy dłuższych czasach. Przykładowo, z Sonnarem 55mm f/1.8 mogę teraz dość bezpiecznie używać czasów 1/20-1/30s, podczas gdy bez tego ustrojstwa już przy 1/60s zdarzały mi się zdjęcia poruszone ze względu na drgania aparatu. Polecam! 

That's all, folks! Mam nadzieję, że mini-poradnik się przyda. Jeśli macie jakieś uwagi, chcecie coś dodać lub sprostować, albo zwyczajnie macie zamiar pochwalić autora za dobrą robotę ;-), nie wahajcie się tego zrobić w komentarzach lub na maila per_analogia(at)bez-lustra.pl.